Niet over tolken en vertalers praten maar mét ons
MAARSSEN, 13 okt – Op vrijdag 11 oktober waren we met een delegatie van Ordeleden aanwezig op de Dag van de Tolkdienstverlening op het ministerie van Justitie en Veiligheid. We hebben de dag gebruikt om veel te luisteren en zo veel mogelijk de ervaringen van tolken en vertalers onder de aandacht te brengen.
Deze dag, die nu voor de derde keer werd georganiseerd, is bedoeld om betrokkenen bij de aanbestedingen van tolk- en vertaaldiensten op de hoogte te stellen van hoe het ervoor staat volgens het ministerie en om in informele sfeer met elkaar van gedachten te wisselen. Behalve de beroepsorganisaties zijn ook de bemiddelaars aanwezig, net als de afnemers van tolk- en vertaaldiensten en natuurlijk ook ambtenaren van het ministerie. De dag is altijd ingedeeld in plenaire gedeeltes en meer workshopachtige onderdelen.
vlnr:
María Delgado, Valeria Mamuleanu, Heleen Sittig, Fedde Dijkstra
Presentatie van de cijfers
Het plenaire gedeelte begon met ‘de monitor’: een presentatie van de cijfers over 2023 en een deel van 2024 door de categoriemanager van het ministerie: hoe staat het met de ‘leverzekerheid’? Het is niet duidelijk hoe dit precies gemeten wordt. In hoeveel procent van de gevallen lukt het de bemiddelaar om een tolk aan de telefoon of op locatie te krijgen of een verbinding te leggen met een tolk? Dit zegt dan nog niets over de lengte van het gesprek. En hoe staat het met de ‘levernauwkeurigheid’: in hoeveel procent van de gevallen komt er een tolk van het door de afnemer gevraagde taalniveau en in de juiste taalvariant?
Wat de orde betreft zou het gevraagde niveau altijd C1 moeten zijn; alleen voor talen die niet op C1-niveau in het register staan, kunnen B2-tolken worden ingezet. In de praktijk worden nu ook in reguliere talen waar er voldoende C1-tolken zijn, B2-tolken ingezet.
Het ministerie was positief over de cijfers. Kritische vragen en opmerkingen van vertegenwoordigers van de beroepsorganisaties en tolken/vertalers zelf werden wel beleefd aangehoord, maar op veel vragen kwam geen afdoende antwoord. We vroegen net als de vorige keer ook nu om de cijfers uit te splitsen naar taal en naar perceel, maar we kregen alleen de cijfers van percelen en talen bij elkaar opgeteld, dus bijv. IND, politie en OM. Wanneer deze gegevens per perceel en taal gepresenteerd zouden worden, dan zou dit een heel ander beeld kunnen geven en zou je kunnen zien waar de schoen wringt. We hebben het ministerie verzocht om deze gegevens alsnog aan te leveren.
De workshops
In de workshops ging het onder andere over het ‘annuleergedrag’ van tolken (waarbij wij de vraag stelden wat de oorzaak kan zijn van dit kennelijk geconstateerde gedrag en ook of de sancties waar de bemiddelaars het over hadden wel een goed idee zijn). Ook werd er gesproken over wat het betekent als er een B2- of noodlijsttolk wordt ‘geleverd’, terwijl de afnemer heeft gevraagd om een C1-tolk. Ook ging het over klachten over tolken. Wij zeiden dat het ook belangrijk is dat tolken en vertalers kunnen klagen, en dus niet alleen dat er over ons geklaagd kan worden. Zo hebben we in al deze workshops duidelijk ons geluid laten horen.
Daarna waren er nog een aantal interessante presentaties over veiligheid van tolken: staan tolken én bemiddelaars er bijvoorbeeld bij stil dat een tolk die heeft getolkt voor meerdere verdachten in dezelfde zaak een schat aan informatie heeft, en zo heel interessant kan zijn voor mensen uit het criminele circuit? Zouden deze opdrachten niet beter worden verdeeld onder verschillende tolken? Zouden tolken in bepaalde gevallen niet extra bescherming moeten krijgen? Aan het adres van de bemiddelaars werd gezegd dat tolken gekoesterd moeten worden.
Ook ging het over verschillende aspecten van AI en innovatie. De teneur is: ook al gaan de ontwikkelingen heel snel, toch is AI geen vervanging van tolken en vertalers, maar vooral een hulpmiddel. Ook werd gerefereerd aan het recente datalek bij de politie, waar nog steeds veel zorgen over bestaan. De politie lijkt erg begaan met onze veiligheid.
Professionalisering
Zowel in de plenaire gedeeltes en workshops als tijdens lunch en slotborrel hebben wij de gelegenheid gebruikt om de visie van de Orde naar voren te brengen. Het mantra van de dag was ‘we moeten niet over elkaar praten, maar mét elkaar’. In de praktijk hebben wij helaas nog niet het gevoel dat er ook geluisterd wordt. Een andere term die we vaak hebben gehoord, is ‘professionalisering’. Desgevraagd bleek daar niet mee te worden bedoeld dat wij als vakmensen nog verder zouden moeten professionaliseren, maar dat de aanbesteding en bemiddelingsconstructie beter kan. Daar valt inderdaad nog veel te verbeteren.
Het zou mooi zijn als de Dag van de Tolkdienstverlening echt leidt tot professionalisering en kwaliteitsverbetering, dus het besef dat goede tolken en vertalers cruciaal zijn voor onze rechtsstaat, en dat je als overheid je oor te luister moet leggen bij de beroepsgroep voor wat betreft de invulling van ons vak.